Καυστικός και ταυτόχρονα απολαυστικό διάλογος μεταξύ ενός φιλόσοφου κι ενός αποτυχημένου μουσικού σ’ ένα καφενείο, όπου “Ο Ανιψιός του Ραμώ” αυτοπαρουσιάζεται, αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται. Πικρή εξομολόγηση ενός ανθρώπου απογοητευμένου με τον εαυτό του, τσουχτερή σάτιρα της γαλλικής κοινωνίας, που καταρρέει στις παραμονές της Επανάστασης ή φιλοσοφικός διάλογος με κεντρικό θέμα την ευτυχία του ανθρώπου; Η αφοπλιστική ειλικρίνεια, ο σκανδαλιστικός ρεαλισμός και το βάθος σκέψης του έργου συναρπάζουν. Από τον πραγματικό ανιψιό του Ραμώ, τον ανώδυνο μποέμ, ο Ντιντερό πλάθει έναν ανθρώπινο τύπο κωμικό και τραγικό μαζί, αλλά γεμάτο λάμψη. Διασκεδάζουμε μαζί του, θυμώνουμε, αλλά και προβληματιζόμαστε. Γιατί “Ο Ανιψιός του Ραμώ” είναι μια μεγαλειώδης μεγέθυνση όσων ενυπάρχουν σε κάθε άνθρωπο· είναι ίσως ο καθένας από μας, όπως αισθάνεται και σκέφτεται κάποιες ανομολόγητες στιγμές, που τις ξεπερνάει με τον έλεγχο της λογικής ή με την ανάγκη της κοινωνικής προσαρμογής.

Ο φιλόσοφος Ντιντερό, το πιο ανήσυχο και ανατρεπτικό πνεύμα του 18ου αιώνα, συχνάζει στο Καφέ ντε λα Ρεζάνς, όπου παρακολουθεί τους άλλους να παίζουν σκάκι. Εκεί συναντιέται με τον ανιψιό του περίφημου μουσικού Ραμό, «ένα κράμα ευγένειας και ποταπότητας, λογικής και παραλόγου», και ανοίγεται μαζί του σε μια ατέλειωτη συζήτηση πάνω στην ηθική, τη μουσική κ.λπ. Το ενδιαφέρον σε αυτό τον πολυθεματικό «σωκρατικό» διάλογο είναι η βαθμιαία μεταμόρφωση που συντελείται στους δυο χαρακτήρες στη διάρκεια της διαλεκτικής μονομαχίας τους· έτσι π.χ. ο θεότρελος ανιψιός αναδεικνύεται συχνά πιο πραγματιστής από τον σοφό Ντιντερό. . . Αν η περίφημη “Εγκυκλοπαίδεια”, έργο ζωής του Ντιντερό, είναι η επιτομή του Διαφωτισμού, ο “Ανιψιός του Ραμό” είναι η λογοτεχνική του προσωπογραφία. Ζωντανεύει το πάθος της περιόδου εκείνης για την «αλήθεια και την ομορφιά» καθώς και τη συμβολή του ορθού λόγου στη διάπλαση του ανθρώπου. Θεωρείται αριστούργημα του διαλεκτικού λόγου.